Đánh giá lequocthai.com:
[object Object]
Nhắc đến các công ty khởi nghiệp tỷ đô (kỳ lân), chúng ta thường liên tưởng ngay tới Stanford, Harvard và giới đầu tư mạo hiểm (VC).
Nhưng con đường gọi vốn mạo hiểm không dành cho phần lớn startup
Mô hình khởi nghiệp dựa vào vốn đầu tư mạo hiểm, vốn nổi bật ở Thung lũng Silicon, thực tế có nhiều giới hạn.
* Chỉ dành cho số ít tinh hoa. Hệ sinh thái này chủ yếu do các nhà đầu tư xuất thân từ Harvard, Stanford xây dựng ([nguồn](https://www.forbes.com/sites/dileeprao/2024/10/23/how-harvard–stanford-stifle-unicorn-growth-beyond-silicon-valley/)), và phần lớn chỉ mang lại lợi ích cho những người sáng lập đến từ Harvard, Stanford, MIT hay UC Berkeley ([nguồn](https://www.forbes.com/sites/dileeprao/2025/05/23/4-reasons-why-harvard-and-stanford-beat-mit-at-creating-billionaires/)). * Phần lớn startup không tiếp cận được. Thực tế, chỉ khoảng 100 trên 100.000 startup nhận được vốn VC, và trong số này, đến 80% thất bại.
Hầu hết những người sáng lập kỳ lân lại không đi theo lối mòn này
Trái với suy nghĩ của nhiều người, 94% doanh nhân Mỹ sáng lập ra các doanh nghiệp kỳ lân (tức startup đạt cả định giá và doanh thu từ 1 tỷ USD trở lên, không chỉ dừng ở mức định giá như các “kỳ lân VC”) đã chủ động tránh hoặc trì hoãn việc nhận vốn đầu tư mạo hiểm ([nguồn](https://www.forbes.com/sites/dileeprao/2023/03/14/the-1-secret-of-billion-dollar-entrepreneurs-94-took-off-without-vc/)). Nhờ vậy, họ nắm giữ quyền kiểm soát doanh nghiệp, tự quyết định hướng đi và kiểm soát phân chia cổ phần, hạn chế việc bị pha loãng quyền lợi.
Vì sao nhiều trường kinh doanh lại lạc hướng
Trớ trêu thay, nhiều trường kinh doanh – kể cả những nơi danh tiếng – lại quá tập trung vào hệ sinh thái VC, xem việc chuẩn bị cho sinh viên gọi vốn đầu tư mạo hiểm là mục tiêu đào tạo chính. Chương trình học xoay quanh các kỹ năng phục vụ cho VC như làm pitch deck, viết kế hoạch kinh doanh, xây dựng sản phẩm phù hợp với thị trường… hoặc chỉ dừng lại ở các khóa về kinh doanh quy mô nhỏ, không thực sự cần bằng đại học 4 năm.
Lý do: Sự thổi phồng liên tục của truyền thông và VC. Các startup ở Thung lũng Silicon khi gọi vốn thường tận dụng báo chí để làm tăng giá trị doanh nghiệp và thúc đẩy các thương vụ thoái vốn sớm ([nguồn](https://www.forbes.com/sites/dileeprao/2024/08/19/6-tactics-for-entrepreneurs-to-outsmart-vc-hype–start-unicorns/)). Văn hóa này càng lan rộng qua các cuộc thi pitching, demo day, chương trình truyền hình về khởi nghiệp… – nơi đề cao ý tưởng và gọi vốn hơn là năng lực thực thi và nền tảng vững chắc. Hệ quả là nhiều doanh nhân trẻ chỉ chú trọng gọi vốn VC mà không học hỏi cách các tỷ phú kỳ lân thực thụ đã thành công: đó là nhờ kỹ năng, chiến lược và quyền kiểm soát doanh nghiệp.
Hậu quả: Đó có thể là lý do vì sao giáo dục khởi nghiệp tại các trường kinh doanh đang bị đánh giá thấp ([nguồn](https://www.forbes.com/sites/dileeprao/2025/03/28/the-b-school-paradox-is-entrepreneurship-really-a-20-worst-major/)). [Ngay cả sinh viên Stanford cũng đặt dấu hỏi](https://poetsandquants.com/2025/07/23/were-not-learning-anything-stanford-gsb-students-sound-the-alarm-over-academics/) về giá trị thực sự mà họ nhận được. Theo báo cáo này, Stanford đào tạo tốt về việc tìm kiếm sự phù hợp giữa sản phẩm và thị trường – điều vốn là trọng tâm của hệ sinh thái VC. Nhưng cách tiếp cận này chỉ thực sự hiệu quả với sinh viên Stanford ở Thung lũng Silicon; sinh viên ngoài khu vực này hầu như không được lợi ích gì đáng kể.
Lẽ ra các trường nên dạy gì: Rất ít trường kinh doanh truyền đạt được những kỹ năng và chiến lược tài chính thông minh mà 94% doanh nhân kỳ lân đã áp dụng: các chiến thuật khởi nghiệp tự chủ như đổi mới sáng tạo không cần vốn VC, mở rộng thị trường dựa vào nguồn lực bản thân, kiểm soát tài chính và bán hàng hiệu quả, khởi sự tinh gọn… Nói cách khác, đó là nghệ thuật khởi nghiệp kỳ lân theo phương pháp tự lực (bootstrapping).
3 lý do các trường cao đẳng cộng đồng nên tập trung vào mô hình khởi nghiệp kỳ lân tự chủ
Các trường cao đẳng cộng đồng (CC) với tính thực tiễn và linh hoạt của mình, thực ra có lợi thế hơn cả Harvard hay Stanford trong việc đào tạo kỹ năng và chiến lược tài chính giúp sinh viên tạo ra doanh nghiệp kỳ lân, nhờ 3 lý do chính sau:
#1. Xu hướng chuyển dịch mạnh sang cao đẳng cộng đồng
Ngày càng nhiều nam giới thông minh, đặc biệt thuộc tầng lớp trung lưu và lao động, [chọn học cao đẳng cộng đồng thay vì đại học 4 năm](https://www.bloomberg.com/news/features/2025-04-21/why-american-men-think-it-s-not-worth-going-to-college-anymore). Đây là một nguồn nhân lực khởi nghiệp tiềm năng nhưng chưa được khai thác đúng mức.
Những sinh viên này thường đề cao kỹ năng thực tế và mong muốn tự chủ tài chính hơn là chạy theo danh tiếng học thuật. Họ ít bị cuốn vào “vòng xoáy VC” và coi trọng quyền kiểm soát, sự phát triển bền vững. Họ có thể noi gương những doanh nhân không xuất thân từ các trường Ivy League như Sam Walton, Michael Dell, Gaston Taratuta, Joe Martin – những người đã gây dựng doanh nghiệp tỷ đô mà không cần vốn VC hay bằng cấp tại Harvard, Stanford.
#2. Cao đẳng cộng đồng có thể dạy đúng kỹ năng mà thị trường cần
Các trường CC hoàn toàn có thể tập trung vào việc đào tạo kỹ năng và chiến lược xây dựng doanh nghiệp kỳ lân tự lực – điều mà phần lớn trường kinh doanh truyền thống vẫn bỏ ngỏ do quá chú trọng vào gọi vốn VC.
#3. Bằng cấp không phải yếu tố quyết định – kỹ năng và năng lực thực thi mới là chìa khóa thành công
Nhiều nhà sáng lập kỳ lân thậm chí bỏ học giữa chừng hoặc không học đại học. Họ sớm nhận ra giáo dục truyền thống thiếu kỹ năng và chiến lược tài chính thực tiễn để xây dựng doanh nghiệp tỷ đô, trong khi các chương trình B-school chủ yếu hướng tới đào tạo nhân sự cho các tập đoàn lớn chứ không phải doanh nhân. Những “dropout” nổi tiếng như Steve Jobs (Apple), Bill Gates (Microsoft), Mark Zuckerberg (Meta) và Michael Dell (Dell) là minh chứng rõ ràng.
Thành công của họ đến từ việc làm chủ công nghệ mới, thực thi xuất sắc, nhanh chóng nắm bắt cơ hội tại các ngành mới nổi và hiếm khi để mất vị trí dẫn đầu – ngoại trừ thời kỳ Apple lao đao sau khi Jobs bị sa thải.
Các trường CC năng động và thực tiễn hoàn toàn có thể lấp đầy khoảng trống này.
Kết luận: Cao đẳng cộng đồng có thể tạo ra khác biệt ra sao
Thay vì chạy theo trào lưu gọi vốn VC, các trường cao đẳng cộng đồng nên tập trung đào tạo những kỹ năng và chiến lược mà các doanh nhân kỳ lân đã áp dụng:
* Nhận diện cơ hội xây dựng doanh nghiệp tỷ đô, thường là qua đổi mới trong các lĩnh vực đang lên * Xây dựng chiến lược phát triển tiết kiệm vốn, không phụ thuộc vào vốn đầu tư mạo hiểm * Khởi sự với kỹ năng thực thi vượt trội, tận dụng tối đa nguồn lực hiện có * Phát triển doanh nghiệp lớn mạnh mà không cần VC, hoặc chủ động trì hoãn gọi vốn để giữ quyền kiểm soát.
QUAN ĐIỂM CÁ NHÂN: Nếu đưa đào tạo khởi nghiệp kỳ lân vào chương trình học và xây dựng môi trường hỗ trợ doanh nhân, các trường cao đẳng cộng đồng hoàn toàn có thể làm được điều mà phần lớn trường kinh doanh danh tiếng còn chưa làm được: giúp sinh viên tự tin khởi nghiệp, vận hành, phát triển và làm chủ doanh nghiệp tỷ đô. Sự đổi mới này có thể tạo ra những kỳ lân tự chủ ngay bên ngoài Thung lũng Silicon.
