Đánh giá lequocthai.com:
[object Object]
Nhắc đến các công ty “kỳ lân” – những startup được định giá từ 1 tỷ USD trở lên – hầu hết mọi người nghĩ ngay đến Stanford, Harvard và các quỹ đầu tư mạo hiểm (VC).
Nhưng Đầu Tư Mạo Hiểm Không Phải Con Đường Phù Hợp Với Đa Số Startup
Mô hình khởi nghiệp dựa vào vốn đầu tư mạo hiểm, vốn nổi tiếng từ Thung lũng Silicon, thực chất còn nhiều bất cập.
* Chỉ phục vụ một nhóm nhỏ tinh hoa. Hệ sinh thái này chủ yếu do các nhà đầu tư mạo hiểm từng học tại Harvard và Stanford tạo dựng ([nguồn](https://www.forbes.com/sites/dileeprao/2024/10/23/how-harvard–stanford-stifle-unicorn-growth-beyond-silicon-valley/)), và phần lớn startup được rót vốn cũng đến từ Harvard, Stanford, MIT và UC Berkeley ([nguồn](https://www.forbes.com/sites/dileeprao/2025/05/23/4-reasons-why-harvard-and-stanford-beat-mit-at-creating-billionaires/)). * Chỉ rất ít người nhận được lợi ích. Các quỹ VC chỉ đầu tư vào khoảng 100 trên 100.000 startup, trong đó có tới 80 dự án bị thất bại.
Đa Số Nhà Sáng Lập Kỳ Lân Thực Sự Không Chọn Lối Đi Này
Trái với suy nghĩ thông thường, có tới 94% doanh nhân sáng lập các công ty kỳ lân tỷ đô ở Mỹ (tức startup vừa đạt giá trị, vừa có doanh thu trên 1 tỷ USD – không chỉ là “định giá trên giấy” như các kỳ lân VC) đã tránh hoặc trì hoãn gọi vốn từ VC ([nguồn](https://www.forbes.com/sites/dileeprao/2023/03/14/the-1-secret-of-billion-dollar-entrepreneurs-94-took-off-without-vc/)). Nhờ vậy, họ giữ được quyền kiểm soát chiến lược cũng như phần sở hữu công ty, tránh bị pha loãng cổ phần quá mức.
Vì Sao Nhiều Trường Kinh Doanh Đang Chệch Hướng
Điều đáng nói là, nhiều trường kinh doanh, kể cả các trường nghiên cứu hàng đầu, lại quá phụ thuộc vào hệ sinh thái VC, coi mục tiêu đào tạo là giúp sinh viên gọi vốn thành công. Các chương trình của họ thường xoay quanh các bước trong quy trình gọi vốn VC như lập pitch deck, xây dựng kế hoạch kinh doanh, hoặc tập trung vào các chiến lược tăng trưởng dựa vào vốn. Một số khác chỉ dạy về kinh doanh nhỏ – vốn không cần thiết phải học đại học bốn năm.
Nguyên nhân: Văn hóa “đánh bóng” quá mức. Các startup ở Silicon Valley thường tạo hiệu ứng truyền thông mạnh để thu hút chú ý, đây cũng là chiêu thức của các VC nhằm nâng giá trị công ty và đẩy nhanh việc thoái vốn ([nguồn](https://www.forbes.com/sites/dileeprao/2024/08/19/6-tactics-for-entrepreneurs-to-outsmart-vc-hype–start-unicorns/)). Điều này càng được khuếch đại qua các cuộc thi pitching, demo day, shark tank… nơi ý tưởng và gọi vốn được đề cao hơn thực thi thực tế và nền tảng vững chắc. Kết quả là, nhiều doanh nhân trẻ chỉ mải mê theo đuổi VC thay vì rèn luyện kỹ năng, chiến lược và khả năng điều hành như các nhà sáng lập kỳ lân thành công.
Hệ quả: Đây có thể là lý do khiến các chương trình khởi nghiệp của các trường kinh doanh thường bị đánh giá thấp ([nguồn](https://www.forbes.com/sites/dileeprao/2025/03/28/the-b-school-paradox-is-entrepreneurship-really-a-20-worst-major/)). [Sinh viên Stanford cũng bắt đầu đặt câu hỏi](https://poetsandquants.com/2025/07/23/were-not-learning-anything-stanford-gsb-students-sound-the-alarm-over-academics/) về giá trị thực sự của những gì họ được học. Báo cáo cho thấy, Stanford chỉ mạnh về dạy Product-Market Fit – yếu tố then chốt trong hệ sinh thái VC. Tuy nhiên, mô hình VC thực ra chỉ phù hợp ở Silicon Valley và với sinh viên Stanford; còn với phần lớn sinh viên khác, lợi ích thu được là rất ít.
Điều nên dạy: Ít trường kinh doanh nào dạy về các kỹ năng tài chính thông minh và chiến lược khởi nghiệp tự lực – vốn là bí quyết mà 94% nhà sáng lập kỳ lân áp dụng. Đó là tinh thần “bootstrap” – tự mình xoay xở từ khâu đổi mới, phát triển, tài chính, bán hàng đến triển khai, không phụ thuộc vào vốn VC – hay còn gọi là “kỳ lân tự thân”.
3 Lý Do Cao Đẳng Cộng Đồng Nên Dạy Cách Tạo Kỳ Lân Tự Thân
Các trường cao đẳng cộng đồng (community college – CC) có thể phù hợp hơn cả các trường kinh doanh nghiên cứu lớn, kể cả Harvard và Stanford, trong việc đào tạo kỹ năng tài chính thực tiễn và chiến lược thành công kiểu kỳ lân, vì 3 lý do sau:
#1. Xu Hướng Chọn Cao Đẳng Cộng Đồng Ngày Càng Tăng
Ngày càng nhiều bạn trẻ, đặc biệt từ tầng lớp trung lưu và lao động, lựa chọn học cao đẳng cộng đồng thay vì đại học bốn năm truyền thống ([nguồn](https://www.bloomberg.com/news/features/2025-04-21/why-american-men-think-it-s-not-worth-going-to-college-anymore)). Đây là nguồn nhân lực khởi nghiệp tiềm năng mà trước nay chưa được khai thác hiệu quả.
Những sinh viên này thường chú trọng kỹ năng thực tiễn và mong muốn độc lập tài chính, không dễ bị cuốn vào “vòng xoáy VC” mà đề cao giá trị kiểm soát và tăng trưởng tự thân. Họ có thể học theo những doanh nhân như Sam Walton, Michael Dell, Gaston Taratuta, Joe Martin – những người xây dựng đế chế tỷ đô mà không cần vốn VC hay bằng cấp từ Harvard, Stanford.
#2. Cao Đẳng Cộng Đồng Có Thể Dạy Đúng Kỹ Năng
Các trường cao đẳng cộng đồng linh hoạt hơn trong việc tập trung vào các chiến lược và kỹ năng thực tế để xây dựng kỳ lân, dựa trên kinh nghiệm của các nhà sáng lập thành công, thay vì lặp lại các mô hình tốn vốn, lệ thuộc VC như nhiều trường kinh doanh truyền thống.
#3. Không Cần Bằng Đại Học – Chỉ Cần Kỹ Năng Và Khả Năng Thực Thi
Nhiều nhà sáng lập kỳ lân nổi tiếng chưa từng tốt nghiệp đại học, thậm chí bỏ học giữa chừng. Họ nhận ra rằng giáo dục truyền thống thường không cung cấp đủ kỹ năng thực tế và chiến lược tài chính để xây dựng kỳ lân, vì chương trình của các trường kinh doanh chủ yếu đào tạo nhân sự cho các tập đoàn lớn, không phải để tạo ra doanh nhân kỳ lân. Steve Jobs (Apple), Bill Gates (Microsoft), Mark Zuckerberg (Meta), Michael Dell (Dell) là những điển hình.
Thành công của họ đến từ khả năng đi trước xu hướng, thực thi hiệu quả và nắm bắt cơ hội ở những ngành mới nổi, hiếm khi bỏ lỡ thời cơ – trừ lần Apple suýt phá sản khi Steve Jobs rời công ty.
Các trường cao đẳng cộng đồng có thể lấp đầy khoảng trống đào tạo kỹ năng này.
Kết Luận: Cao Đẳng Cộng Đồng Có Thể Tạo Sự Khác Biệt Thế Nào
Thay vì chạy theo VC, các trường CC hoàn toàn có thể trang bị cho sinh viên chiến lược và kỹ năng mà các nhà sáng lập kỳ lân từng áp dụng để:
* Nhận diện và tận dụng các cơ hội “kỳ lân” từ những xu hướng mới * Xây dựng chiến lược tăng trưởng hiệu quả với nguồn vốn hạn chế, không phụ thuộc vào VC * Khởi nghiệp bằng kỹ năng thực thi vượt trội dù nguồn lực hạn chế * Mở rộng quy mô mà không cần hoặc có thể trì hoãn việc gọi vốn VC để giữ quyền kiểm soát
QUAN ĐIỂM CỦA TÔI: Nếu đưa nội dung đào tạo khởi nghiệp “kỳ lân” vào chương trình cùng với một hệ sinh thái doanh nhân ngay tại trường, các trường cao đẳng cộng đồng có thể làm được điều mà phần lớn các trường kinh doanh lớn chưa làm – đó là thực sự trang bị cho sinh viên khả năng khởi nghiệp, vận hành, xây dựng và kiểm soát doanh nghiệp tỷ đô. Cách tiếp cận này sẽ mở ra cơ hội cho cả một thế hệ “kỳ lân tự thân” vượt ngoài phạm vi Thung lũng Silicon.
[Tiêu chuẩn biên tập](https://www.forbes.com/sites/forbesstaff/article/forbes-editorial-values-and-standards/) [In lại & Xin phép](https://www.parsintl.com/publications/forbes/)
